TIỂU SỬ ÔNG PHAN CÔNG HỚN (1830 – 1886)
VÀ CUỘC KHỞI NGHĨA 18 THÔN VƯỜN TRẦU (09/02/1885)
Ông Phan Công Hớn (tên thật là Phan Văn Hớn) sinh năm 1830 tại làng Tân Thới Nhứt (Bà Điểm), là một nông dân yêu nước, văn hay, võ giỏi, nhiều mưu trí, với lòng hào phóng, ngay thẳng có tình yêu thương đồng bào, thường đứng ra bênh vực cho nhân dân chống lại cường hào ác bá nên được nhân dân cảm mến.
Năm 1862 Pháp chiếm Gia Định, ông cùng nhân dân đứng lên chống lại chúng, bị tên Việt gian bán nước Trần Tử Ca vu khống và bị đày ra Côn Đảo 5 năm tù. Sau khi mãn hạn tù về, Ông liên lạc với những người yêu nước và tìm được những người đáng tin cậy như Nguyễn Văn Quá, Phan Văn Võ, Phạm Văn Hồ, Nguyễn Văn Kế và thầy Trang để gây dựng lực lượng chống thực dân Pháp.
Sau một thời gian chuẩn bị, Phan Công Hớn quyết định thành lập Ban chỉ huy khởi nghĩa bao gồm ông Phan Công Hớn (Tổng lãnh binh), Nguyễn Văn Quá (Chánh lãnh binh), Phạm Văn Hồ (Phó lãnh binh), Phan Văn Võ (tức Cai Võ). . . Đêm 09/02/1885 (25/12/1884 Âm lịch) cuộc khởi nghĩa nổ ra, nghĩa quân vùng 18 thôn Vườn Trầu đã anh dũng tiến công chiếm dinh quận Bình Long (Hóc Môn), giết chết vợ chồng tên Đốc phủ Trần Tử Ca, tay sai đắc lực cho thực dân Pháp, đem bêu đầu trên cột đèn trước dinh quận làm gương cho những tên bán nước khác.
Nhân dân vùng 18 thôn Vườn Trầu (Hóc Môn – Bà Điểm) năm ấy đón xuân có câu ca dao:
“Mừng Xuân có pháo, có nêu
Có đầu Đốc phủ đem bêu cột đèn”
Sau cuộc khởi nghĩa, thực dân Pháp bắt nhiều người dân và gia đình của hai ông Phan Công Hớn và Nguyễn Văn Quá đem ra tra khảo, đánh đập và tuyên bố nếu không bắt được hai ông thì chúng sẽ giết hết những người dân này. Vì thương dân, hai ông tự ra nộp mình và bị chúng hành hình ngày 30/3/1886 (25/02/1886 Âm lịch) tại chợ Bình Long (Hóc Môn).
Cuộc khởi nghĩa 18 thôn Vườn Trầu đã thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất chống giặc ngoại xâm tiêu biểu của nhân dân Hóc Môn – Bà Điểm.
Để tưởng nhớ đến công đức của hai Vị anh hùng, chính quyền đã dùng tên Phan Văn Hớn để đặt tên đường, Phan Công Hớn để đặt tên trường và cho xây miếu thờ Ông tại quê nhà.
Trước miếu thờ có ghi những dòng:
“Nhớ công đức Tổ tiên gầy dựng trước,
Rạng cơ đồ Con cháu đắp bồi sau”
Và ngoài cửa miếu thờ có hai câu liễn:
“Vì nước hy sinh gan liệt sĩ,
Thương nòi chiến tử nghĩa anh hùng”
Đền thờ và phần mộ của vợ chồng ông Phan Công Hớn hiện tọa lạc tại ấp Bắc Lân, xã Bà Điểm – Hóc Môn.
(Trích trong lịch sử Đảng bộ huyện Hóc Môn)